Ngày càng nhiều nghiên cứu đã nhận ra sự liên quan chế độ ăn toàn thực phẩm dựa trên thực vật với sức khỏe tốt hơn. Nhiều nghiên cứu lưu ý rằng nó có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh tim, một số loại ung thư và bệnh tiểu đường loại 2 chẳng hạn. Nhưng ăn thực vật có thể làm được nhiều điều hơn ngoài việc giúp bảo vệ sức khỏe thể chất của chúng ta, nó còn có khả năng tác động lớn đến sức khỏe tinh thần của chúng ta. 

Dưới đây, chúng ta xem xét kỹ hơn nghiên cứu về sự liên quan của một số loại thực phẩm có nguồn gốc thực vật với việc giảm nguy cơ trầm cảm, lo lắng và căng thẳng, cũng như cải thiện khả năng tập trung, trí nhớ và khả năng tập trung. Bởi vì khi chúng ta nói về sức khỏe, điều cần thiết là không nên bỏ qua cảm xúc của chúng ta. 

Chế độ ăn thuần thực vật có thể giúp giảm trầm cảm và lo lắng không?

Trầm cảm và lo lắng là hai trong số những rối loạn sức khỏe tâm thần phổ biến nhất ở Hoa Kỳ. Nghiên cứu cho thấy hơn 40 triệu người trưởng thành hiện đang mắc chứng rối loạn lo âu, trong khi trầm cảm được cho là ảnh hưởng đến hơn 8% dân số trưởng thành ở Hoa Kỳ mỗi năm.

Trước khi bắt tay vào nghiên cứu về thực phẩm nguyên chất từ ​​thực vật, cần lưu ý rằng mặc dù chế độ ăn dựa trên thực vật chắc chắn có lợi cho sức khỏe tâm thần nhưng nó không nên được coi là biện pháp thay thế cho phương pháp điều trị y tế chuyên nghiệp cho bệnh trầm cảm hoặc lo âu. Nếu bạn đang gặp lo ngại về sức khỏe tâm thần, hãy cân nhắc tư vấn với nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe để được chẩn đoán và điều trị thích hợp.

Điều đó nói lên rằng, nghiên cứu đã chứng minh rằng cách chúng ta ăn có thể đóng một vai trò rất lớn đến cảm xúc tinh thần của chúng ta. Theo một nghiên cứu được công bố năm ngoái bởi Trường Y tế Công cộng Harvard T.H. Chan, ăn nhiều thực phẩm chế biến sẵn có chất làm ngọt nhân tạo có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh trầm cảm. Các tác giả giải thích: “Các nghiên cứu thực nghiệm đã chỉ ra rằng chất làm ngọt nhân tạo có thể kích hoạt việc truyền các phân tử tín hiệu cụ thể trong não rất quan trọng đối với tâm trạng”.

Tuy nhiên, ăn nhiều thực phẩm toàn phần (whole foods) có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh. Một nghiên cứu khác được công bố vào năm 2023 trên tạp chí Dinh dưỡng lâm sàng (Clinical Nutrition) cho thấy rằng tiêu thụ một nắm hạt mỗi ngày có thể làm giảm 17% nguy cơ trầm cảm. Điều này diễn ra sau một nghiên cứu riêng biệt vào năm 2022 cho thấy cụ thể là ăn một ít quả óc chó mỗi ngày có thể giúp giảm căng thẳng và lo lắng. Điều này có thể là do sự hiện diện của một loại axit amin gọi là tryptophan, chất mà não sử dụng để tạo ra hormone serotonin ổn định tâm trạng.

Các loại thực phẩm có nguồn gốc thực vật khác có chứa tryptophan bao gồm hạt, các loại đậu, đậu phụ, ngũ cốc nguyên hạt và chuối.

Một nghiên cứu khác , được công bố vào năm 2021 trên Tạp chí Rối loạn cảm xúc (Journal of Affective Disorders), cho rằng những người ăn nấm thường xuyên có thể có nguy cơ mắc bệnh trầm cảm thấp hơn. Trưởng nhóm nghiên cứu Djibril Ba cho biết: “Nấm là nguồn cung cấp axit amin ergothioneine cao nhất - một chất chống viêm mà con người không thể tổng hợp được”. “Có mức độ cao của chất này có thể làm giảm nguy cơ căng thẳng oxy hóa, điều này cũng có thể làm giảm các triệu chứng trầm cảm.”

Thực phẩm chống viêm như cà chua, cam và dầu ô liu cũng có thể giúp cơ thể bạn phục hồi sau giai đoạn căng thẳng. Rhyan Geiger, RDN và chủ sở hữu của Phoenix Vegan Dietitian, nói rằng : “Vì căng thẳng có thể làm tăng cortisol và nồng độ cortisol tăng cao có thể gây viêm, nên thực phẩm làm giảm viêm là lý tưởng”. “Thực phẩm giàu màu sắc như quả mọng và khoai lang là nguồn cung cấp chất chống oxy hóa tốt để giảm viêm.”

Một số nghiên cứu thậm chí còn phát hiện ra rằng thực phẩm có nguồn gốc thực vật có thể giúp giảm bớt các triệu chứng đau nghiêm trọng, chẳng hạn như ở những bệnh nhân mắc chứng rối loạn căng thẳng sau chấn thương.

Thực phẩm dựa trên thực vật và sức khỏe não bộ

Thực phẩm nguyên chất từ ​​thực vật không chỉ liên quan đến việc giảm căng thẳng, lo lắng và trầm cảm. Chúng cũng có thể giúp cải thiện sức khỏe và chức năng tổng thể của não, thậm chí hỗ trợ khả năng tập trung và giảm suy giảm nhận thức.

Ví dụ, vào năm 2023, một nghiên cứu được công bố trên tạp chí eLife cho thấy chế độ ăn Địa Trung Hải chủ yếu là thực vật có thể giúp duy trì sức khỏe não bộ và thậm chí dẫn đến giảm tuổi não. Một nghiên cứu khác do Trường Y khoa Virginia Tech Carilion thực hiện, cho thấy rằng chất chống oxy hóa có trong thực phẩm có nguồn gốc thực vật nhiều màu sắc có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh Alzheimer và chứng mất trí nhớ.

C. Kathleen Dorey, giáo sư tại Khoa Giáo dục Khoa học Cơ bản tại trường y, cho biết trong một tuyên bố vào thời điểm đó: “Nghiên cứu này, lần đầu tiên, chứng minh sự thiếu hụt các chất chống oxy hóa quan trọng trong chế độ ăn uống đối với não của bệnh Alzheimer”.

Nghiên cứu cũng đã tìm thấy mối liên hệ giữa việc áp dụng chế độ ăn dựa trên thực vật ở tuổi trung niên và sự suy giảm nhận thức chậm hơn. Một nghiên cứu do Trường Y khoa NYU Grossman dẫn đầu đã lưu ý rằng chế độ ăn nhiều thực vật có thể giúp phụ nữ giảm 17% nguy cơ bị suy giảm nhận thức trong cuộc sống sau này. 

Thực vật không phải là phương pháp chữa trị kỳ diệu cho chứng lo âu, trầm cảm, PTSD hoặc chứng mất trí nhớ, nhưng không còn nghi ngờ gì nữa, có rất nhiều nghiên cứu liên kết thực phẩm nguyên chất với sức khỏe tâm thần tốt hơn, bất kể tuổi tác.